Margriet Salet, die al vele jaren activiteiten bij mijn filosofieschool volgt, heeft een nauwe band met historische tuinen en groen erfgoed. De appels uit haar eigen tuin bewaart ze in een zelfgemaakte appelkast. Hier beschermen oude gordijnen haar appels tegen zonlicht en kou. Zo heeft ze de hele winter verse appels. Elke week controleert ze of er geen rotte exemplaren bij zitten. Een heerlijke indringende geur komt haar dan tegemoet. De appel kennen we natuurlijk als de bron van wijsheid waarin Adam en Eva zo graag wilden bijten. In Margriets appelkast liggen kisten vol wijsheid te rijpen. Prachtig!

Een van de beroemdste hedendaagse kunstenaars is Gerhard Richter. Een paar weken geleden verzorgde ik een themadag over zijn abstracte schilderijen: we keken toe hoe hij die al zoekend en reflecterend maakt. Tijdens het scheppingsproces is hij stil en naar binnen gekeerd, maar als hij klaar is, is hij gelukkig bereid over zijn werk te praten. Over anderhalve maand kijken we opnieuw naar Richter, nu naar zijn schilderijencyclus ‘18. Oktober 1977’ over de ‘Rote Armee Fraktion’. Op de afbeelding is hij te zien met vóór zich de foto's die hij als inspiratiebron gebruikte. We gaan lezen wat hij hierover zegt. 

Afgelopen week verzorgde ik met veel plezier de themadag ‘Epicurus in Italië’. Centraal stonden de filosofische teksten die zijn aangetroffen in de Villa dei Papiri in Herculaneum. Bij de opgraving van deze Romeinse villa vond men grote hoeveelheden papyrusrollen: verkoold en armzalig. Na moeizaam afrollen en ontcijferen bleek dat de meeste rollen teksten van de epicurist Philodemos van Gadara bevatten. We lezen hoe we gelukkig kunnen worden (besef je kortstondigheid en het belang van vrienden) en vrij kunnen zijn voor de angst voor de dood. Ik vind het een klein wonder dat in zulke onooglijke voorwerpen zoveel wijsheid kan zitten. 

Ik was op reis in Italië als voorbereiding van het cursusdeel over laat-Romeinse filosofie. We waren in Milaan waar in de 4^de/5^deeeuw ‘oud’ en ‘nieuw’ met elkaar botsten: de senatoren uit Rome stonden tegenover bisschop Ambrosius van Milaan. Het christendom won en Augustinus schreef zijn ‘Stad Gods’. Vervolgens gingen we naar Rome en op deze foto zit ik aan de rivier de Tiber (rechts) en eet mijn lievelingsgerecht. Het late Romeinse rijk verdween uit mijn hoofd en ik moest denken aan het begin: de legende van de tweelingbroers Romulus en Remus achtergelaten op de golven van de Tiber …

Afgelopen week waren we in Bad Homburg bij dit gedenkteken voor de Duitse dichter Friedrich Hölderlin (1770-1843). Hier schreef hij bijzondere poëzie, die enerzijds geïnspireerd was door de Griekse Oudheid, anderzijds sterk beïnvloed door de toen moderne idealen van de Franse Revolutie en de filosofiestroming van het Duitse idealisme. Hegel en Schelling waren goede vrienden van hem en over en weer beïnvloedden ze elkaar. Na Hölderlins dood werd zijn bijzondere oeuvre door Nietzsche en Heidegger als ‘filosofie’ opgepakt. Het is mijn wens in de toekomst een seminar of cultuurreis aan Hölderlin te wijden. Bad Homburg lijkt daarvoor een goede plaats …

Een prachtig 17^de-eeuws stadsgezicht van Rhenen, dat in het trotse bezit is van het museum aldaar! Jan Van Goyen schilderde het in 1649. Aan de overzijde van de Rijn zien we links van de kerk het zomerpaleis van de Winterkoning- en koningin. Met hun oudste dochter, Elisabeth van de Palts, voerde filosoof René Descartes een levendige briefwisseling (1643-1649). Elisabeth was vaak in Rhenen. In januari 2024 bezoeken ook wij Rhenen, onderweg naar Egmond aan Zee voor een tweede winterseminar over Descartes en Elisabeth. Het paleis staat er helaas niet meer, maar er is nog steeds veel over te vertellen…

Afgelopen week bezocht ik met goede vrienden enkele oorlogsbegraafplaatsen in de Duitse Eifel. In de laatste fase van de Tweede Wereldoorlog werd in de bossen en dorpen in deze streek nog maandenlang zwaar en verbeten gevochten. De begraafplaatsen zijn door bekende landschapsarchitecten ontworpen en hebben ieder een eigen soort taal. Dit geeft veel stof tot nadenken. Ik ben hierin geïnteresseerd vanwege Heinrich Böll, de schrijver waar ik komend najaar een cursus over ga verzorgen. Böll zelf diende als jongeman de hele oorlog in de Wehrmacht, maar na de oorlog werd hij overtuigd pacifist. Hij wist waar hij het over had.