Afgelopen week bezocht ik met goede vrienden enkele oorlogsbegraafplaatsen in de Duitse Eifel. In de laatste fase van de Tweede Wereldoorlog werd in de bossen en dorpen in deze streek nog maandenlang zwaar en verbeten gevochten. De begraafplaatsen zijn door bekende landschapsarchitecten ontworpen en hebben ieder een eigen soort taal. Dit geeft veel stof tot nadenken. Ik ben hierin geïnteresseerd vanwege Heinrich Böll, de schrijver waar ik komend najaar een cursus over ga verzorgen. Böll zelf diende als jongeman de hele oorlog in de Wehrmacht, maar na de oorlog werd hij overtuigd pacifist. Hij wist waar hij het over had.

Zo verbeeldde in de 19^deeeuw de Engelse kunstschilder William Turner de beroemde villa bij Tusculum van de Romeinse redenaar en filosoof Cicero. Helaas … de villa zelf is nog niet teruggevonden. Na het overlijden van zijn geliefde dochter Tullia, schreef Cicero ‘Gesprekken in Tusculum’ om zijn verdriet te verwerken. Tijdens het winterseminar ‘Filosofie als troost’ eerder deze maand heb ik dit boek besproken. Cicero worstelde lang met dit intense verdriet, maar uiteindelijk, door het schrijven van een groot aantal filosofische boeken, herpakte hij zich. Dit seizoen lezen we een andere klassieker die hij in deze periode schreef: ‘De goden’.

Afgelopen week, in Egmond aan Zee moest ik terugdenken aan ons mooie winterseminar ‘Denken over geluk’ in januari 2020. We volgden toen de filosofische gesprekken tussen René Descartes en de intelligente prinses Elisabeth van de Palts zoals beschreven in hun brieven. Hij woonde in Egmond en zij in Den Haag, aan het hof van de Winterkoningin. Sinds kort staat in Egmond aan de Hoef bij de Slotkapel een prachtige buste van Descartes als herinnering aan zijn jarenlang verblijf in Egmond. Ik heb me meteen enthousiast gestort op een mogelijk vervolgseminar over Descartes en Elisabeth.

Een bijzondere ervaring deze maand was het verzorgen van de themadag over de film ‘Das weiße Band’ van Michael Haneke (2009). Het verhaal speelt in 1913 en we maken kennis met de microkosmos van een protestants plattelandsdorp in Noord-Duitsland. Op de foto zien we het gezin van de dominee: strenge moraal, orde en tucht heerst. Alles in deze fascinerende film draait om macht en onmacht. Geweld (fysiek, maar ook geestelijk) leidt hier tot tegengeweld. De film stemt niet tot vrolijkheid, maar de schoonheid van de beelden maakt dat je blijft kijken en dat je erover na blijft denken.

Bij Rubico gebeurt ook veel achter de schermen. Op de foto probeert Wim Gordebeke ons WIFI-netwerk op orde te brengen. Best ingewikkeld. Nu veel mensen de lessen op Zoom (blijven) volgen, is de techniek extra belangrijk. Spectaculair zijn de deelnemers uit verschillende Europese landen, zoals België, Duitsland, Frankrijk, Zwitserland, Oostenrijk, Italië en Spanje. Op vakantie hoeft men dus geen les meer te missen. We zijn benieuwd wanneer de eerste deelnemer van buiten Europa zich aanmeldt. Met hulp van Wim is het allemaal mogelijk en kunnen Gemma en ik ons concentreren op het geven van de lessen en lezingen. Bedankt Wim!

Anke Dirks, een van onze cursisten, heeft ons een mooi cadeau gegeven: het is een teunisbloem en wel een afstammeling van de teunisbloemen die al bij haar schoonvader in de tuin stonden. Elke avond ging hij ervoor zitten om te kijken hoe ze opengingen. Dat gebeurt op een speciaal tijdstip, zo ongeveer als de zon ondergaat en het afkoelt. Wij zijn nu ook getuige van dit kleine wonder: de knoppen ontvouwen zich in enkele minuten tot prachtig gele bloemen. De volgende dag verwelken ze, maar ‘s avonds gaan weer nieuwe knoppen open. We genieten al wekenlang van dit bijzondere schouwspel.

Een toerist op vakantie in Trier? In het najaar start het traject ‘Romeinse filosofen’. Natuurlijk komen Cicero en Seneca uitvoerig aan de orde, maar we kijken ook naar de Late Oudheid. Voor die periode is Trier belangrijk. Daarvan getuigen nog de grote gebouwen in de stad, zoals de Porta Nigra. In de 4^deeeuw verbleef hier de keizer en zijn imposante hof. De Romeinse filosofie bereikte toen een nieuw hoogtepunt. Gemma en ik vragen ons af waar gefilosofeerd werd. De gedachte gaat uit naar de keizerlijke villa’s in de nabije omgeving. Er is niet veel meer van te zien, maar toch…

“To be or not to be, that is the question”. Hamlet zei het in het beroemde drama van Shakespeare (circa 1600). Hij vroeg zich af of het niet beter is om weg te vluchten uit deze wereld en er ‘niet meer te zijn’. De Franse acteur Michel Piccoli stelde de vraag opnieuw in de film ‘La Grande Bouffe’ uit 1973, met een hoofd van een rund in zijn hand. Prachtige symboliek. Nee, het is geen ordinaire schandaalfilm over eten en seks, maar een kritische reflectie op de moderne consumptiemaatschappij. Men heeft zich op deze film verkeken. Bovendien, zeer actueel!